Sau khi được các công ty Nhật Bản áp dụng cách đây 60 năm, JIT đã lan rộng và thống trị ngành sản xuất toàn cầu. Với sự ra đời của COVID-19, liệu sự thống trị lâu dài đó đã kết thúc?
JIT là một chiến lược loại bỏ lãng phí xoay quanh việc đồng bộ hóa hiệu quả vật liệu, máy móc, phương pháp và con người để tạo điều kiện cho hệ thống sản xuất kéo hoạt động. J.I.T có nghĩa là đúng nguyên liệu, đúng số lượng, đúng chất lượng, có mặt đúng lúc, đúng nơi. Hệ thống JIT hoạt động với điều kiện các nhà cung cấp giao hàng và khách hàng thường xuyên nhận được với số lượng nhỏ (dòng sản phẩm đơn lẻ) để đảm bảo lượng hàng tồn kho thấp và không phát sinh lãng phí.
JIT được Taiichi Ohno phát triển trong quá trình hoàn thiện Hệ thống sản xuất Toyota, là một phương pháp kiểm soát hàng tồn kho nhằm mục đích chủ yếu là giảm thời gian thực hiện trong chuỗi giá trị để cải thiện khả năng đáp ứng khách hàng.
Ngược lại, chiến lược quản lý hàng tồn kho Just in Case (JIC), lượng lớn hàng tồn kho được giữ trong tay nhằm mục đích giảm thiểu xác suất sản phẩm bán hết. Ở đây, chi phí giữ hàng tồn kho cao được bù đắp bằng việc giảm số lượng hàng bán sụt giảm do hàng tồn kho đã bán hết.
Trong tình trạng hiện nay, đã có một số nghi ngờ và đổ lỗi trong ngành sản xuất về tình trạng thiếu nguyên liệu thô trong thời kỳ đại dịch COVID-19 được cho là gây ra bởi các nguyên tắc Just in Time (JIT). Các công ty giao nhận liên tục xác nhận tình trạng trễ tàu hoặc không đặt được chỗ trên tàu. Một số chuyến tàu trễ tới cả tháng với quãng đường ngắn như từ Hải Phòng tới Singapore. Các nhà sản xuất ô tô hàng đầu liên tục yêu cầu công ty cung ứng phải tăng mức dự trữ tồn kho sản xuất mà không cần quan tâm liệu mặt hàng đó có chính xác bị ảnh hưởng do biến động đứt gãy chuỗi cung ứng hay không.
Liệu lời cáo buộc JIT có hợp lý không?
COVID-19 có phơi bày những sai sót trong cách tiếp cận JIT/Lean không?
Hàng tồn kho thấp có phải là nguyên nhân sâu xa của tình trạng thiếu hụt kéo dài?
Có phải nút thắt cổ chai là thời gian vận chuyển lâu và sự thiếu hụt phương tiện vận tải trong chuỗi cung ứng? …
Có rất nhiều câu hỏi cần được trả lời trước khi buộc tội hệ thống JIT.
Lợi ích toàn diện của JIT
Lợi ích toàn diện của JIT không được thực hiện chỉ tại các nhà máy sản xuất đơn lẻ, mà đến từ các hệ thống JIT tại thượng nguồn và hạ nguồn trong chuỗi cung ứng. Các lợi thế của JIT có thể bị giảm sút do lịch giao hàng bị sai lệch khi nguyên vật liệu di chuyển từ các nhà cung cấp và thành phẩm được giao cho khách hàng ở xa.
Do đó, lead time là thành phần quan trọng trong JIT. Để giảm thiểu tác động của Covid-19, cần phải nỗ lực không ngừng để rút ngắn lead time, thời gian thiết lập chuyển đổi sản xuất và số lần chuyển giao trong chuỗi giá trị.
Một số biện pháp khắc phục tình trạng thiếu hàng do dịch bệnh
Giờ đây không phải lúc đổ lỗi cho sự thiếu hụt nguyên liệu hoặc hết hàng mà thay vào đó, chúng ta nên tập trung vào các biện pháp khắc phục các vấn đề như:
- Tăng năng suất sản xuất bằng cách cải tiến kỹ thuật sản xuất hoặc nâng cao tay nghề của người lao động.
- Chuyển sang tiếp cận JIC đối với một số mặt hàng gặp nguy cơ bị delay giao hàng. Khi xây dựng tồn kho đệm cho một số loại nguyên liệu, hãy tính toán tới các phương pháp vận chuyển thay thế như đường hàng không hoặc đường bộ. Lưu ý rằng không phải lúc các phương thức vận tải này cũng đắt hơn chi phí vận tải biển. Khi so sánh, cần cộng thêm chi phí lãi vay phải trả ngân hàng do thanh toán nguyên liệu dư thừa trước khi bán được hàng thành phẩm, chi phí thuê kho bãi và nhân công quản lý….
- Đầu tư vào công nghệ, đặc biệt là các công nghệ liên quan đến khả năng hiển thị và kiểm soát để phản ứng nhanh hơn với tình trạng nguyên liệu giao trễ.
Chỉ sau khi nhu cầu của khách hàng ổn định và vận tải trở về trạng thái vốn có, hãy quay trở lại JIT với những lợi ích vốn có của nó. JIC có thể là chiến thuật trong ngắn hạn nhưng JIT là một chiến lược dài hạn vì nó xoay quanh động lực chính là loại bỏ lãng phí.
Quan điểm đổ lỗi trở nên khá hoang đường khi cho rằng các nguyên tắc Lean của JIT là nguyên nhân chính gây ra sự thiếu hụt nguyên liệu trong đại dịch COVID-19. Trong tình huống này, việc áp dụng 5 Whys trở nên quan trọng để xác định nguyên nhân gốc rễ của một vấn đề và giải quyết nó một cách hiệu quả.
Tài liệu tham khảo:
07/03/2021
Nomuda.