Thuật ngữ Poka-Yoke được ra đời Nhật Bản vào những năm 1960 bởi Shigeo Shingo, một kỹ sư công nghiệp tại Toyota. Poka-Yoke là một kỹ thuật để sửa chữa các lỗi có thể có và thực hiện các phương pháp ngăn ngừa lỗi phát sinh ngay tại nguồn.
Poka-Yoke là gì?
Trên thực tế, thuật ngữ ban đầu là baka-yoke, có nghĩa là “phòng ngừa sự ngu ngốc” – “fool proofing”, nhưng sau đó đã được thay đổi do ý nghĩa của thuật ngữ này mang tính xúc phạm. Poka-Yoke có nghĩa là ‘chống sai lỗi’ –“mistake – proofing” hay cụ thể hơn – phòng ngừa (yokeru) những lỗi vô ý (poka).
Poka-Yoke đảm bảo rằng các điều kiện phù hợp tồn tại trước khi quy trình được thực hiện và do đó ngăn ngừa các lỗi xảy ra ngay từ đầu. Ví dụ: công nhân sẽ không có khả năng lắp nhầm đinh vít nếu như con ốc trong bộ phận máy mà họ lắp ráp chỉ phù hợp với chính xác hình dáng của chiếc đinh vít đó, chiếc dài hơn hoặc ngắn hơn đều không vừa. Công nhân muốn làm ra lỗi cũng không thể được.
Khi không có biện pháp nào để phòng ngừa lỗi phát sinh ngày từ đầu, Poka-Yoke thực hiện chức năng loại bỏ các khiếm khuyết trong quá trình càng sớm càng tốt. Ví dụ: máy sẽ báo lỗi và dừng chạy nếu như có sai sót trong thao tác hoặc công nhân quên không tiếp nguyên liệu ở một mức tối thiểu nào đó.
Các loại Poka-Yoke.
Có thể chia Poka-Yoke có hai loại chính:
1. Poka-Yoke kiểm soát: Thực hiện các hành động vật lý để ngăn ngừa sai sót xảy ra.
Ví dụ: Xe máy Honda Lead được thiết kế, nếu không gạt chân chống thì sẽ không thể khởi động được.
2. Poka-Yoke cảnh báo: Gửi tín hiện khi có lỗi xảy ra.
Đối với Poka Yoke cảnh báo có thể chia thành ba nhóm nhỏ:
-
Poka Yoke cảnh báo tiếp xúc:
Sử dụng các phương pháp để phát hiện các bất thường hoặc dị dạng vật lý như kích thước, hình dạng, màu sắc hoặc trọng lượng, để ngăn ngừa sai sót. Một ví dụ là phích cắm ba chân chỉ có thể được cắm vào ổ cắm phù hợp với ngạnh của nó. Hay là USB chỉ có thể được cắm vào cổng khi nó tuân theo hướng và kích thước mong muốn.
-
Poka Yoke cảnh báo có giá trị cố định:
Sử dụng cả phương pháp vật lý và trực quan để kiểm tra xem tất cả các thành phần của một bộ phận có đủ và có đúng số lượng hay không. Chúng thường được sử dụng cùng với khuôn mẫu poka loại tiếp xúc để làm cho lỗi có thể nhìn thấy rõ hơn.
Một ví dụ là ô đựng dụng cụ với các lỗ trống vừa khít với hình dạng của dụng cụ đó, một lỗ trống có nghĩa là số lượng dụng cụ chưa được trả về hết. Một loại khác là cảm biến phát hiện xem hộp bút màu có đủ các màu cần thiết hay không. Nếu không, nó sẽ dừng và báo hiệu lỗi.
-
Poka Yoke cảnh báo theo bước chuyển động:
Sử dụng các thiết bị và phương pháp đảm bảo tất cả các bước cần thiết đã được thực hiện trước khi một bộ phận hoặc sản phẩm có thể chuyển sang bước tiếp theo trong quy trình. Loại này đặc biệt hữu ích cho các quy trình mà công nhân thực hiện lặp đi lặp lại các bước khác nhau để tạo ra sản phẩm.
Sử dụng Poka-Yoke khi nào và như thế nào?
Kỹ thuật Poka-Yoke có thể được sử dụng bất cứ lúc nào, trong bất cứ quá trình nào có thể xảy ra sai sót – nghĩa là ở mọi nơi. Nó có thể được áp dụng thành công cho ngành sản xuất hoặc dịch vụ, ngăn ngừa các loại lỗi sau:
- Lỗi xử lý
- Lỗi cài đặt
- Thiếu bộ phận
- Bộ phận / hạng mục không phù hợp
- Lỗi hoạt động
- Lỗi đo lường
Poka-Yoke rất dễ thực hiện vì tính chất phổ quát và hợp lý của nó. Bạn có thể làm theo quy trình từng bước dưới đây để áp dụng:
Xác định hoạt động hoặc quy trình:
- Phân tích 5 Whys và những cách mà một quy trình có thể phát sinh lỗi.
- Chọn cách tiếp cận Poka-Yoke phù hợp, chẳng hạn như sử dụng kiểu tắt (ngăn lỗi xảy ra) hoặc kiểu chú ý (đánh dấu rằng đã có lỗi phát sinh).
- Thực hiện một cách tiếp cận toàn diện thay vì nghĩ Poka -Yoke chỉ là công tắc giới hạn.
- Kiểm tra phương pháp Poka-Yoke và xem nó có hoạt động hay không.
- Đào tạo người điều hành, đánh giá hiệu suất và đo lường thành công.
Tại sao Poka-Yoke lại quan trọng?
Giá trị của việc sử dụng Poka-Yoke là giúp mọi người và quy trình vận hành không có sai lỗi ngay trong lần đầu tiên. Điều này giúp cải thiện đáng kể chất lượng của các sản phẩm và độ tin cậy của hệ thống sản xuất.
Đây cũng là một công cụ hoàn toàn phù hợp với văn hóa Kaizen, và là một phần của kho vũ khí quản lý tinh gọn.
Nomuda.