LÀM THẾ NÀO ĐỂ RÈN LUYỆN TƯ DUY PHẢN BIỆN?

Cộng đồng mạng hôm nay có một ngày “dậy sóng” vì thông tin giả về bác sỹ Trần Khoa, bệnh viên chợ Rẫy. FB bác sĩ Khoa đăng lên một câu chuyện hết sức thương tâm. Theo đó, người này đã quyết định “nhường đi chiếc máy thở” của ba mẹ mình đang dùng cho một sản phụ song sinh đang cần. Thông tin này ngay lập tức đã được nhiều KOL chia sẻ và mang lại sức lan tỏa vô cùng lớn.

Tuy nhiên, sáng sớm 8/8/2021, điều này bị nghi là tin giả khi có hàng loạt những những điều vô lý trên trang FB của “bác sĩ Trần Khoa”. Ngay sau đó, tất cả các thông tin mà “bác sĩ Trần Khoa” đăng tải trên Facebook cá nhân và các chia sẻ của nhiều người khác trên Facebook cũng đều bị xóa hết. Các KOL ngay lập tức đăng bài xin lỗi nhưng không tránh khỏi sự phẫn nộ của độc giả. Trước vấn nạn tin giả, nhiều người thậm chí còn than rằng: “Ngày trước cần có tri thức mới đọc báo còn ngày nay, muốn đọc báo, phải có tri thức”.

Sự việc có lẽ sẽ không đáng tiếc như vậy nếu trước khi chia sẻ thông tin, chúng ta bình tĩnh suy xét và kiểm chứng lại. Để nhận biết đúng sai, thật giả trong cuộc sống, tôi cho rằng việc rèn luyện tư duy phản biện là vô cùng cần thiết.

Tư duy phản biện là gì?

Tư duy phản biện hay là tư duy phân tích là một quá trình tư duy biện chứng gồm phân tích và đánh giá một thông tin đã có theo các cách nhìn khác cho vấn đề đã đặt ra nhằm làm sáng tỏ và khẳng định lại tính chính xác của vấn đề. Lập luận phản biện phải rõ ràng, logic, đầy đủ bằng chứng, tỉ mỉ và công tâm.(Wikipedia)

Tư duy phản biện có lợi ích gì?

Tư duy phản biện giúp chúng ta nâng cao kỹ năng lập luận rõ ràng, đa chiều. Đây cũng là một trong những yếu tố quyết định vào sự thành bại của phương pháp giải quyết vấn đề, một người thiếu kỹ năng tư duy phản biện sẽ không thể đưa ra được các giải pháp thích hợp cho vấn đề phát sinh và cũng không thể nắm bắt hiện trạng vấn đề một cách chính xác nhất.

Tư duy phản biện giúp mỗi người tự nhìn nhận, đánh giá về bản thân. Từ đó họ có thể tự điều chỉnh cuộc sống, công việc sao cho phù hợp, đưa ra những quyết định đúng đắn

Tư duy phản biện là nền móng của ngành khoa học – xã hội dân chủ. Nó giúp con người có được những suy nghĩ sáng suốt về các vấn đề của xã hội, vượt qua những định kiến xã hội

Chúng ta có thể rèn luyện tư duy phản biện như thế nào?

Dưới đây là một số phương pháp mà tôi cho rằng nó rất hữu ích cho việc khiến cho tư duy của bạn trở nên sắc sảo và sâu sắc hơn.

1. Học cách đặt câu hỏi cho mọi vấn đề.

Bước đầu tiên để trở thành một người có tư duy phản biện là biết cách đặt câu hỏi cho mọi vấn đề xung quanh.

Ví dụ khi bạn nhận được báo cáo từ nhân viên hoặc từ một đồng nghiệp hãy cân nhắc về việc đặt ra các câu hỏi như:

• Bạn nghe điều đó từ ai?
• Tại sao họ lại nói như vậy?
• Những thông tin mà họ có được để chứng tỏ quan điểm đó là gì?
• Những thông tin đó được chia sẻ hoặc có thể tìm thấy ở đâu?
• Thông tin đó được trình bày như thế nào?
• Họ nói điều đó khi nào?

Khi bạn đã trở thành một người có tư duy phản biện thì những câu hỏi đó sẽ tự nhiên nảy ra mỗi khi bạn tiếp nhận thông tin mới mà không cần có bất cứ một sự gượng ép nào. Bạn sẽ không dễ dàng tin ngay khi người ta nói với bạn một điều gì đó mà thiếu đi bằng chứng hoặc động cơ thuyết phục.

Dĩ nhiên, khi xác định được thông tin chính xác thì bạn có thể ra được quyết định đúng, hạn chế sai lầm và tổn thất cho bản thân mình.

2. Học các đặt câu hỏi cho bản thân và cho những hành động của mình.

Hãy nghĩ về lý do về những việc bạn đang làm để đưa ra quyết định khôn ngoan và loại bỏ những thói quen xấu có hại cho cuộc sống.

Chúng ta hãy xem xét ví dụ sau:

Anh nhân viên A là người thường xuyên làm việc tới 12 tiếng/ngày. Sếp của anh A yêu cầu anh nên đi nghỉ mát để thư giãn sau một quãng thời gian tăng ca vất vả. Nhưng anh A không đồng ý.

Sau khi tự hỏi mình thì anh A nhận ra rằng lý do thực sự anh ta không dám nghỉ là vì lo không ai có thể đảm đương được công việc khi anh ta vắng mặt, ngay cả sếp. Anh A không tin rằng sếp có thể xử lý công việc tốt như mình, anh nên tự hỏi thêm vì sao công ty lại tuyển dụng sếp vào vị trí đó? Vì sao anh lại không hướng dẫn đồng nghiệp để hỗ trợ trong khi mình vắng mặt? Vì sao anh A lại không báo cáo với sếp về tình trạng quá tải trong công việc?

Những câu hỏi đào sâu vào vấn đề tương tự như việc truy tìm nguyên nhân gốc rễ với 5 Whys rất quan trọng trong việc phát triển tư duy phản biện.

3. Chú ý tới tất cả các hình thức thông tin.

Nhiều người chỉ tiếp nhận thông tin khi nó được trình bày một cách chính thức như qua email, văn bản… mà không để ý tới các luồng thông tin không chính thức.

Đây là một thiếu sót lớn nếu bạn muốn rèn luyện tư duy phản biện. Các thông tin không chính thức thường được truyền đạt nhanh chóng, và dù chưa hẳn đã chính xác, nó luôn báo  hiệu cho một vấn đề nào đó đã, đang và sẽ xảy ra.

Để tiếp nhận các thông tin này, từ đó có thể đưa ra quyết định chính xác và kịp thời, ta cần có kỹ năng lắng nghe chủ động.

Lắng nghe chủ động hay lắng nghe tích cực là kỹ thuật lắng nghe và quan sát cẩn thận các tín hiệu không lời, với phản hồi dưới dạng diễn giải chính xác. Nó đòi hỏi người nghe phải chú ý, hiểu, phản hồi và ghi nhớ những gì đang được nói trong ngữ điệu, thời điểm và các tín hiệu phi ngôn ngữ (ngôn ngữ cơ thể).

4. Phát triển tầm nhìn.

Trở thành một người có tầm nhìn là cấp độ cao nhất của việc rèn luyện tư duy phản biện. Điều này yêu cầu bạn sử dụng những thông tin sẵn có để dự đoán về hành vi, về những điều sẽ xảy ra trong tương lai.

Ví dụ: Khi chứng kiến tình trạng chi phí vận chuyển đường biển tăng, bạn có thể dự đoán được giá cả những mặt hàng sẽ tăng trong tương lai, tác động tới tiền lương và lợi nhuận của doanh nghiệp như thế nào. Từ đó ban sẽ đưa ra đối sách ra sao để đối phó với vấn đề đó.

Tư duy phản biện là một kỹ năng vô cùng cần thiết trong cuộc sống. Không có nó, bạn sẽ rất dễ bị dẫn dắt và mắc sai lầm. Hi vọng những chia sẻ trên đây sẽ giúp bạn có được những kiến thức hữu ích.

Nếu bạn có bất kỳ phản hồi nào về nội dung mà tôi chia sẻ, vui lòng comment ngay dưới bài viết này nhé. Điều này vô cùng có hữu ích vì nó giúp tôi có thể cải thiện được chất lượng nội dung của bài viết. Cám ơn sự giúp đỡ của các bạn!

Nomuda.