Ngày xửa ngày xưa, từ thời con người còn chưa phát minh ra giày dép, có một ông vua nọ đã hạ quyết tâm vi hành tới vùng thôn quê để tìm hiểu đời sống của thần dân. Ngặt nỗi con đường quê vừa ngoằn nghoèo, khó đi lại, đầy sỏi đá, khiến đôi chân của vua sau khi trở về đầy vết xước và tóe máu.
Vua rất tức giận và ra lệnh cho dát da bò lên toàn bộ các con đường của vương quốc. Vua nghĩ điều này không chỉ vì bản thân mình mà còn vì dân chúng. Dát da bò sẽ khiến người dân đi lại dễ dàng hơn.
Thần dân nghe tin như sét đánh ngang tai vì lấy đâu ra số lượng da bò nhiều như thế để dát đường. Có giết hết trâu bò cả nước cũng chẳng đủ. Vả lại nếu giết hết rồi thì lấy gì để kéo cày, trồng trọt.
Nhưng quân lệnh như sơn, không thể làm trái. Sau nhiều lần thảo luận, họ bèn đặc phái một nhà hiền triết đến khuyên can vua. Nhà hiền triết trình bày: “Tâu bệ hạ, thay vì bắt dát da bò lên toàn bộ các con đường, bệ hạ có thể dùng hai miếng da bò nhỏ để lót đôi bàn chân của mình được không ạ?”
Nhà vua như bừng tỉnh cơn mộng bèn thu hồi mệnh lệnh và làm như lời khuyên. Đó cũng là nguồn gốc về sự ra đời của giày da.
Câu chuyện này khiến tôi nhận ra rằng đôi khi chăm chăm tập trung vào người khác và mong muốn cải tạo điều kiện bên ngoài sẽ khiến chúng ta đưa ra các quyết định sai lầm. Điều có thể thay đổi dễ dàng, nhanh chóng nhất là thay đổi từ chính bản thân mình.
Vây, thay đổi người khác trong công việc sẽ như thế nào?
Điều này cũng đúng khi chúng ta áp dụng vào công việc. Bạn đã bao giờ phải hợp tác với một đồng nghiệp có phong cách làm việc hoàn toàn trái ngược chưa? Nếu như chỉ chăm chăm yêu cầu đối phương thay đổi bản thân, bạn sẽ tốn khá nhiều thời gian và năng lượng. Đôi khi đối phương không chịu hợp tác, lúc ấy, bạn sẽ chỉ nhận về những bực bội và công việc vẫn hoàn toàn dậm chân tại chỗ.
Câu chuyện về hai nghệ sĩ sáng tác Bài hát Bắc Kinh đón chào bạn của Thế vận hội 2008 là một ví dụ.
Nhà soạn nhạc Tiểu Kha khi sáng tác có một thói quen. Ông phải có được lời bài hát trước rồi mới sáng tác giai điệu. Trước khi Thế vận hội diễn ra, ông được mời viết bài hát về thế vận hội với nhà thơ Lâm Tịch – người Hong Kong. Tiểu Kha muốn Lâm Tịch đưa lời bài hát cho mình rồi mới sáng tác như thói quen bình thường. Nhưng nhà thơ Lâm Tịch lại cũng có thói quen là phải đưa nhạc cho ông ta trước rồi dựa vào đó, ông mới viết được lời.
Tiểu Kha khăng khăng yêu cầu Lâm Tịch thay đổi vì mình, phải đưa lời trước. Lâm Tịch ngồi hai ngày cũng không viết được gì, cuối cùng ông ta đành tay trắng quay về Hong Kong. Tiểu Kha than vãn với bạn mình và nhận được lời khuyên: “Yêu cầu Lâm Tịch thay đổi là một việc khó, chẳng phải ông cũng viết được lời ư, hay là ông viết nháp một bản, phổ nhạc lên đó rồi gửi nhạc cho Lâm Tịch?”. Tiểu Kha như bừng tỉnh, ông bèn làm theo lời khuyên.
Sau khi có giai điệu, ông đưa nhạc cho Lâm Tịch và Lâm Tịch chỉ cần một khoảng thời gian rất ngắn đề viết ra lời. Bài hát chủ đề của thế vận hội Olympic Bắc Kinh năm 2008, “Bắc Kinh chào đón bạn” được ra đời như vậy đó.
Nếu như ngay từ đầu ông Tiểu Kha chỉ hoàn toàn đặt thói quen bản thân lên hàng đầu và bắt nhà thơ Lâm Tịch phải theo ý mình thì có lẽ bài hát sẽ không bao giờ có mặt.
Trong cuộc sống, nếu cố gắng thay đổi người khác thì sẽ có chuyện gì xảy ra?
Tôi đã từng là người mắc phải sai lầm này khi cố gắng khuyên nhủ, tác động để thay đổi thói quen xấu của một người quen. Ngay cả khi người đó biết rằng thói quen này sẽ dẫn tới hậu quả tai hại như thế nào nhưng anh ta vẫn không thể thay đổi. Cuối cùng, tôi nhận ra rằng làm như vậy chính là đang tự tìm lấy sự khó chịu, bực bội, tiêu hao năng lượng và thời gian của bản thân. Bạn đã từng nhận thấy bản thân mình rơi vào tình huống như chú ếch trong câu chuyện dưới đây chưa?
Ngày xưa, có một con bọ cạp muốn qua sông. Nhưng vì bọ cạp không biết bơi nên nó phải nhờ các con vật có thể bơi dưới nước cõng nó. Tất cả đều từ chối bọ cạp vì sợ rằng sẽ bị nó chích độc khi đang cõng. Cuối cùng, sau một ngày trời năn nỉ thì cũng có một con ếch đồng ý cõng nó qua. Ếch ta tin rằng với sự lương thiện và tốt bụng của mình, bọ cạp sẽ thay đổi thói quen chích độc.
Thế là ếch cõng bọ cạp bơi đi. Khi đến giữa sông, nó chợt thấy đau nhói trên đỉnh đầu. Trước khi toàn thân tê liệt do độc của bọ cạp và chìm sâu xuống làn nước, nó cố hỏi bọ cạp: “Tại sao mày lại làm như vậy, như vậy thì mày cũng chết cơ mà?” Bọ cạp phân bua: “Tao biết nhưng tao không thể làm khác được, đó là bản năng của tao rồi”.
Chuyên gia tư vấn nổi tiếng người Mỹ Stephen Covey từng đề cập đến lý thuyết về “vòng tròn bận tâm và vòng tròn ảnh hưởng” trong cuốn “7 thói quen hiệu quả”. Lý thuyết này cho rằng, ai trong chúng ta đều có những bận tâm sâu rộng như sức khỏe, sự an toàn của bản thân và gia đình, lợi ích của công ty, sự an ổn của xã hội, ô nhiễm môi trường…. Đó là vòng tròn bận tâm. Vòng tròn ảnh hưởng nằm trong vòng tròn bận tâm và chỉ bao gồm những gì mà chúng ta có thể kiểm soát được.
Người thông minh luôn tập trung tinh thần và sức lực cho vòng tròn ảnh hưởng, họ bỏ nỗ lực cho những việc họ có thể làm vì điều này đem lại hiệu quả cao nhất.
Con người xuẩn ngốc thì luôn tập trung vào tất cả những mối bận tâm, ví dụ như lao vào tranh cãi về quan điểm, cách sống cá nhân trên mạng xã hội để chứng tỏ là mình đúng, đi nghe ngóng tin giả khắp nơi rồi về tung ra không nhằm mục đích gì. Nếu họ có nhiều thời gian rảnh rỗi vô bổ như vậy thì không hiểu những nghĩa vụ cơ bản với gia đình, với cha mẹ, họ đã hoàn thành hay chưa?
Đối mặt với những tình huống không như ý, phương pháp đúng đắn là: cố gắng hết sức để giải quyết những vấn đề mà chúng ta có thể kiểm soát, còn những việc chẳng hạn như thay đổi người khác, điều chúng ta nên làm là đối mặt. Nếu không thể chấp nhận được cách sống, cách hành xử của người khác thì điều tốt nhất ta có thể làm là tránh xa họ. Đừng như chú ếch trong câu chuyện ở trên để rồi tự tìm lấy sự thiệt hại cho bản thân mình.
Mặt khác, khi được yêu cầu thay đổi, nếu tự bản thân đối phương không thấy sự cần thiết phải thay đổi họ sẽ phản cảm và muốn phản kháng. Do đó, thay vì cố gắng thay đổi đối phương theo cách ép buộc, tôn trọng đối phương, điều này thường hiệu quả hơn nhiều.
Thay đổi bản thân thay vì thay đổi người khác chính là khởi đầu của một cuộc sống hạnh phúc hơn. Khi ấy, bạn có thể tìm thấy sự bình an từ trong chính tâm hồn của mình.
Nomuda.